(๑) คดีที่กฎหมายกำหนดให้บุคคลใช้สิทธิทางศาลเพื่อขอให้กฎหมายรับรองคุ้มครองสิทธิของบุคลลดังกล่าว
เช่น การร้องขอให้ศาลมีคำสั่งแสดงกรรมสิทธิ์ในที่ดินโดยการครอบครองปรปักษ์ เป็นต้น เช่นนี้เรียกว่า
“คดีไม่มีข้อพิพาท”
(๒) คดีที่การกระทำของบุคคลใดบุคคลหนึ่งกระทบกระเทือนสิทธิตามกฎหมายของบุคคลอื่น เช่น สิทธิในชีวิต ร่างกาย ครอบครัว ชื่อเสียง ทรัพย์สิน เป็นต้น อันเป็นคดีที่มีการโต้แย้งสิทธิหรือหน้าที่ของบุคคลตามกฎหมายแพ่ง เช่น การฟ้องให้ผู้กระทำละเมิดชดใช้ค่าสินไหมทดแทน การฟ้องให้ผู้กู้ชำระเงินตาม
สัญญาเงินกู้ เป็นต้น